Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ Η «ΜΑΝΤΡΑ» ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΟΛΑΣ
Έχουμε παραδεχτεί ότι το διαδίκτυο αποτελεί απαραίτητο εργαλείο ενημέρωσης, επικοινωνίας και ψυχαγωγίας. Οι έφηβοι , με δεδομένο την εξοικείωσή τους με τις νέες τεχνολογίες, καταναλώνουν πολύ σημαντικό χρόνο απασχολούμενοι με το διαδίκτυο, το οποίο, ως μέσο, αποτελεί φτηνό εργαλείο και εύκολα προσβάσιμο πεδίο κοινωνικοποίησης και ενασχόλησης με ποικίλες δραστηριότητες.
Υπάρχουν θετικές και αρνητικές επιδράσεις.Oι θετικές επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και συμπεριφορά των εφήβων, αφορούν στην μείωση του άγχους, στην ομαλή κοινωνικοποίησή τους και στην τελική στην διαμόρφωση της ταυτότητά τους. Στις θετικές επιρροές κατατάσσονται η συσχέτιση της χρήσης διαδικτύου και της διάσπασης προσοχής – υπερκινητικότητας καθώς και της χρήσης διαδικτύου για μείωση της παραβατικότητας.Η ενασχόληση με το διαδίκτυο στο πλαίσιο του σχολείου αποδεικνύεται επίσης προστατευτικός παράγοντας.
Ωστόσο, η καθημερινή και αλόγιστη χρήση εμπεριέχει την πιθανότητα εμφάνισης αρνητικών επιδράσεων οι οποίες ενδεχομένως αποδίδονται σε προηγούμενη έλλειψη ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας. Καθώς οι έφηβοι είναι αναπτυξιακά ευάλωτοι σε εθισμούς, σε σχέση με τους ενήλικες, οι οποίοι κατά κάποιο τρόπο μπορούν και το κοντρολάρουν, είναι πιθανότερο να υιοθετήσουν τις συμπεριφορές κατάχρησης του διαδικτύου.
Η υπερβολική ενασχόληση αφορά στη συχνότητα όσο και στη διάρκεια, ιδιαίτερα όταν περιλαμβάνει συμμετοχή σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, επικοινωνία μέσω e-mails και chat-rooms. Ωστόσο, η παθολογική χρήση σχετίζεται κυρίως με παιχνίδια και δευτερευόντως με τα sites που σχετίζονται με την κοινωνική επαφή. Παράγοντες που στρέφουν έναν έφηβο να απομονωθεί στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή είναι κατά κύριο λόγο, η σχολική αποτυχία, τα διάφορα παιχνίδια, η ανάπτυξη δυσλειτουργικών σχέσεων με τους συνομήλικους και η έλλειψη φίλων, τα ενδοοικογενειακά προβλήματα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δυστυχώς, το ρόλο της εκπαίδευσης των μαθητών στο διαδίκτυο αναλαμβάνουν τα μεγαλύτερα παιδιά ή οι συμμαθητές τους, κυρίως στα internet – café με ολέθρια αποτελέσματα.
Έρευνες της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ του νοσοκομείου «Π. & Α. Κυριακού) έχουν δείξει ότι περίπου το 20% των εφήβων χρηστών του διαδικτύου έχουν πρόσβαση σε πορνογραφικές σελίδες. Τα παιδιά που επισκέπτονται τις πορνογραφικές σελίδες έχουν προβλήματα διαγωγής και κοινωνικότητας. Επίσης, ένα μικρό ποσοστό εφήβων χρηστών σερφάρει στο διαδίκτυο για τυχερά παιχνίδια. Οι έφηβοι ή διαθέτουν προπληρωμένες κάρτες, ή παίζουν με αντικαταβολή ή σε τελική ανάλυση μεταχειρίζονται –με σιωπηλή συναίνεση των γονιών τους- τις πιστωτικές τους κάρτες.
Ο χώρος πρόσβασης στο διαδίκτυο αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα και πρώτο σε προτίμηση έρχεται το σπίτι του παιδιού και δευτερεόντως το internet – café. Στο σπίτι, και ιδιαίτερα εάν ο υπολογιστής είναι τοποθετημένος στο παιδικό δωμάτιο, ο νέος έχει τη δυνατότητα να απομονώνεται, να χαλαρώνει, να επικοινωνεί σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, νε πλοηγείται σε ιστοχώρους του προκαλούν το ενδιαφέρον και την περιέργεια, όπως σελίδες πορνογραφικού υλικού, και γενικά να βιώνει καταστάσεις χωρίς τον έλεγχο και την επιστασία των γονιών που αρκετές φορές έχουν θετική στάση και δίνουν τη συγκατάθεσή τους, «για να έχει το παιδί εμπειρίες, όπως συνηθίζουν να λένε». Τόσο η συχνή ενάσκηση στο διαδίκτυο για περισσότερο από τρεις ώρες ημερησίως και για χρόνο μεγαλύτερο από δέκα ώρες εβδομαδιαίως, όσο και το σερφάρισμα σε ιστοσελίδες ερωτικού περιεχομένου έχουν επίσης συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο οριακής χρήσης του διαδικτύου. Οι παθολογικοί και οι οριακοί χρήστες του διαδικτύου μπορούν να εκδηλώσουν εθιστικές συμπεριφορές για συγκεκριμένο περιεχόμενο sites και όχι με το internet αυτό καθεαυτό.
Ως αντίποδα τέτοιων αποκρουστικών φαινομένων και καταχρήσεων, ο γονιός πρέπει να τοποθετήσει τον ηλεκτρονικό υπολογιστή σε χώρο ορατό και ελεγχόμενο, όπως το καθιστικό, να οριοθετήσει τις καθημερινές ώρες απασχόλησης του παιδιού του στον υπολογιστή και να εγκαταστήσει φίλτρα προστασίας που να εμποδίζουν τη πρόσβαση του νέου σε ιστοσελίδες ανήθικου περιεχομένου ή σε σελίδες ηλεκτρονικού τζόγου. Έχει αποδειχθεί ότι το σχολικό περιβάλλον με την ενημέρωση και την ελεγχόμενη πρόσβαση σε επιτρεπόμενους ιστότοπους περιορίζει σημαντικά τις πιθανότητες εθισμού του νέου σε τέτοιες ιστοσελίδες και συμβάλλει θετικά στο να αποτρέπει τέτοια φαινόμενα. Επίσης, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μερικά παιδιά που έχουν επαφή με το διαδίκτυο στο σχολείο ενδέχεται να μην διαθέτουν διασύνδεση στο σπίτι.
Γυρνώντας το χρόνο είκοσι πέντε χρόνια πριν, στο κάμπο της Παραβόλας,(και συγκεκριμένα στη «μάντρα»), όταν τέτοια εποχή που τα καπνοχώραφα έσφιζαν από ζωή, οι νέοι του χωριού- λαμπροί επιστήμονες σήμερα – απέχοντας από ηλεκτρονικούς υπολογιστές και διαδίκτυο που να είχαν χρόνο για ξεκούραση και παιχνίδι. Περίμεναν ποιος καλλιεργητής θα «ξετρυγίσει» πρώτος τον καπνό, να καθαρίσουν το χωράφι του από τις καπνόριζες και τις πέτρες και να στήσουν το αυτοσχέδιο γήπεδο ποδοσφαίρου. Στο τέλος της κοπιαστικής ημέρας, και λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα, αντί για σερφάρισμα, οι ποδοσφαιρικές ικανότητες και δεξιότητες έδιναν και έπαιρναν. Στις μέρες μας, πηγαίνοντας για το καθημερινό απογευματινό περπάτημα στο Αγρίνιο, ανακάλυψα σε ένα οικόπεδο, λίγο πιο μακριά από το κέντρο, ένα αυτοσχέδιο γήπεδο ποδοσφαίρου όπου κάθε απόγευμα τα παιδιά χαίρονται ανέμελα το ομαδικό παιχνίδι και την παρέα τους.
Είναι ηλίου φαεινότερο ότι τα πραγματικά παιχνίδια θα πρέπει να αρχίσουν να υπερτερούν από τα εικονικά και ότι θα πρέπει να αναβιώσουν ξανά οι νέες «μάντρες» στις άχαρες μεγαλουπόλεις μας.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ Κ. ΜΟΥΡΑΤΙΔΟΥ
